Pisanki i kraszanki

Pisanki wielobarwne z Podlasia; wzory wykonane szpilką

Pisanki i kraszanki

Na terenie Polski występowało kilka sposobów zdobienia jaj na Wielkanoc:

1. Technika batikowa (dzisiaj wschodnia Polska, okolice Radomia i Opoczna) – polegała na nanoszeniu wzorów woskiem na jajko, a następnie gotowaniu go w barwniku; starsza odmiana tej techniki polegała na pisaniu woskiem za pomocą słomki, teraz używa się do tego celu szpilki; wzory wykonane słomką oparte były na kropkach i krótkich kreskach; rozwinięciem tej techniki było używanie specjalnego, małego lejka, do którego wkładano wosk, rozgrzewano nad święcą i rysowano wzory – wzory te posiadały już długie kreski, co pozwalało na tworzenie bardziej skomplikowanych, zgeometryzowanych motywów

2. Technika wyklejania jajek rdzeniem sitowia i włóczką (znana współcześnie na Kurpiach i Podlasiu)

3. Wyskrobywanie wzorów na wcześniej pobarwionym na jednolity kolor jajku (najmłodsza metoda, znana na Śląsku Opolskim) – wzory wyskrobywano dawniej brzytwą, gwoździem; współcześnie zdobione w ten sposób jajka mają niezwykle skomplikowane wzory, realistyczne motywy kwiatowe.

4. Występowały też jajka jednobarwne, tzw. kraszanki, które pierwotnie barwiono za pomocą naturalnych roślinnych barwników, np. liści brzozy i olchy, kory szakłaku i młodej jabłoni; z drewna morwy, suszonych kwiatów rumianku, łusek cebuli, marzanny, owoców czarnego bzu i suszonych owoców jagody, łupin i korzeni orzecha, kory dębu, owoców tarniny, dyni, marchwi, szpinaku, oziminy, suszonych liści pokrywy i liści barwinku.

Pisanki wykonywały zwykle kobiety i dziewczęta. Obdarowywały nimi dzieci i kawalerów. W kulturze ludowej wierzono, że pisanka posiada lecznice właściwości, podawano ją chorym, zanoszono na cmentarze, gdzie toczono po grobach przodków. Istnieje piękna ludowa legenda o pochodzeniu pisanek. Pierwsze pisanki miała wykonać Matka Boska dla Piłata, aby wybłagać ułaskawienie dla swojego syna. Pisanki Maryi były przeznaczone dla dzieci Piłata. Kiedy rozsypały się po świecie, inne dzieci je pozbierały i odtąd zaczęto obdarowywać właśnie dzieci kolorowymi jajkami w czasie świąt wielkanocnych. (opr. R. Skiba)